Wpływ Internetu na kształtowanie się społeczeństwa masowego

Internet stanowi jedno z najprężniej rozwijających się mediów w dobie komputerów. Od końca XX wieku obserwujemy znaczący wzrost użytkowników sieci, która swoim zasięgiem obejmuje niemal całą Ziemię docierając nawet do najdalszych zakątków planety.  Możemy zauważyć, że obecnie staje się on dla wielu ludzi głównym źródłem informacji wypierając przy tym znane wszystkim media informacyjne, takie jak prasa, radio czy telewizja. Warto zadać więc sobie pytanie, w jaki sposób Internet wpływa na kształtowanie się współczesnego społeczeństwa biernych odbiorców[1]?

W pierwszej kolejności należy jednak scharakteryzować, co kryje się pod pojęciem „społeczeństwa masowego”. Według amerykańskiego socjologa Edwarda Shilsa społeczeństwo masowe „(…) to jakiś nowy typ wspólnoty, nieopartej na naturalnych związkach między ludźmi (wspólne pochodzenie, miejsce zamieszkania itp.), ale połączonej bardziej abstrakcyjnymi, choć nie mniej silnymi więziami (…)[2]”.  Natomiast Marika Grzech uważa, że cechami charakterystycznymi tej grupy są: „(…)brak zakorzenienia w tradycji, materializm, upodobnianie się poszczególnych jednostek do siebie i zanik indywidualności wraz ze ścisłą podatnością na manipulację (propaganda i wszechobecna reklama) oraz zatracenie odrębności poszczególnych czynników kultury, które jest spowodowane globalizacją[3]”. Termin ten często łączony jest również z pojęciem kultury masowej, czyli kultury popularnej przekazywanej za pomocą środków masowego przekazu, której głównym zadaniem jest zaspokajanie potrzeb społeczeństwa masowego.

Według danych zebranych w zbiorczym raporcie Digital Around The World 2021[4] dotyczącym korzystania z Internetu, urządzeń mobilnych i mediów społecznościowych na świecie, populacja światowa z początkiem 2021 roku szacowana była na około 7,83 miliarda ludzi, z czego 60% ludności jest obecnie czynnymi użytkownikami Internetu. Warto również zauważyć, że raport zwraca ponadto uwagę na to, ze obecnie 4,20 miliarda świata posiada swoje konta w mediach społecznościowych. Wynik ten nie jest zaskakujący biorąc pod uwagę fakt, że komunikacja za pośrednictwem Internetu w dobie postępu technologicznego jest coraz bardziej powszechna szczególnie wśród młodych użytkowników.

Media społecznościowe wywierają ogromny wpływ na swoich odbiorców, co przekłada się równocześnie na ich aktywny wkład w kształtowanie się tzw. społeczeństwa masowego. Znaczna popularność portali społecznościowych, komunikatorów, platform czy serwisów internetowych sprawia, że nie sposób wyobrazić sobie dla przeciętnego młodego człowieka funkcjonowania w „świecie bez Internetu”.

Media społecznościowe odgrywają więc niezwykle ważną rolę w życiu społecznym. Co stoi za ich popularnością? Zdaniem Wiktora Andriejewicza Lazarewa i Eleny Wladimirowny Andrianowny media społecznościowe, jak żadne inne media potrafią sprawnie zaadoptować się do wszelkich zmian zachodzących w przestrzeni publicznej, dostosowując się do aktualnych potrzeb swoich odbiorców, ewoluując wraz z nimi, będąc elastycznymi. Wykazują wyższość nad tradycyjnymi mediami komunikacyjnymi poprzez swoją formę, różnorodność, rozmiar i interaktywność[5]. Jest to istotne w dobie tak szybkiego przepływu informacji. Portale społecznościowe oferują nieograniczony dostęp do wszelkich informacji po które każdy może sięgnąć w dowolnym momencie niezależnie od pory dnia, miejsca pobytu i w dogodnej ilości. Kolejnym aspektem na który należy zwrócić uwagę jest to, że wirtualna przestrzeń pozwala na tworzenie się i budowanie grup oraz społeczności, gdzie powstają realne więzi między użytkownikami[6]. Dzięki możliwościom komunikacyjnym wiele osób jest w stanie pozostawać w stałym kontakcie z innymi, a także dzielić się swoim życiem zarówno z najbliższymi, jak i z  anonimową widownią.

Nie można zignorować jednak negatywnego wpływu na życie jednostek jaki niesie ze sobą nadmierne korzystanie z mediów społecznościowych. Trafnie problem został ukazany w artykule Jak social media wpływają na ludzką psychikę[7], gdzie autor zauważa, że media społecznościowe mają nie tylko niekorzystny wpływ na tworzenie się poprawnych relacji z innymi ludźmi, ale mogą również prowadzić do stale narastającego poczucia osamotnienia, obniżenia poczucia własnej wartości,  a nawet i depresji. Zbyt częste spędzanie czasu na portal-ach społecznościowych prowadzi nie tylko do pogorszenia się naszych relacji z bliskimi, ale również naszego zdrowia fizycznego i psychicznego. Dzieje się tak za sprawą mechanizmów wedle, których działają media, a z których niewiele osób zdaje sobie sprawę. Media do pewnego stopnia odpowiadają na potrzeby swoich docelowych odbiorców, czyli społeczeństwa masowego, jednakże nie posiadając pewnych umiejętności związanych przede wszystkim z odbiorem, interpretacją i analizą otrzymywanych informacji można doświadczyć ich negatywnego wpływu. Internet mimo iż powinien stanowić źródło wiedzy i informacji jawi się jednak, jako wysypisko dezinformacji, opinii i zniekształconych komunikatów, które niejednokrotnie powtarzane w zmienionej formie straciły swoje pierwotne znaczenie. Społeczeństwo wytworzone w dobie postępu technologicznego produkuje każdego dnia mnóstwo bezwartościowych treści i materiałów. Tego samego zdania jest redaktor Spider’s Web Rafał Gdak „XXI wiek przyniósł informacyjny chaos.(…) Choć jestem entuzjastą nauki i chłonę wszelkie informacje na jej temat(…). Dlaczego? Bo mimo bezprecedensowego dostępu do informacji, wiedzy i dóbr kultury mam poczucie totalnego chaosu. Internet bardziej przypomina wysypisko śmieci, na którym można znaleźć od czasu do czasu cenne rzeczy, niż świątynię wiedzy czy sanktuarium informacji[8]”. W ten sposób ludzie coraz rzadziej zadają sobie trud by otrzymane komunikaty poddawać analizie, ocenie przydatności i prawdziwości. Często w konsekwencji braku flirtowania informacji społeczeństwo staje się bezrefleksyjne i podatne na manipulacje.

Jest to o tyle niepokojące, ponieważ do wirtualnej przestrzeni mogą zalogować się coraz młodsze osoby, które coraz częściej spędzają przed ekranem swojego urządzenia od kilku do kilkunastu godzin dziennie. Najczęściej uzależnienie od Internetu dotyka właśnie młodych użytkowników Internetu , w głównej mierze są to nastolatkowie, oraz młodzi dorośli. Według danych z raportu z badań „Nastolatki 3.0” wynika, że media społecznościowe stanowią dla wspomnianej wcześniej grupy wiekowej główne źródło informacji oraz pomoc w podejmowaniu decyzji w zakresie edukacji, rozrywki oraz dalszych kroków życiowych. Badania ukazały, że z problematycznym użytkowaniem Internetu boryka się około 33,6% (z tendencją wzrostową) przebadanych nastolatków, natomiast grupą, którą najmocniej dotyka ten problem, są dziewczęta w wieku szkoły średniej[9].

Podsumowując Internet ma niezwykle potężny wpływ nie tylko na kształtowanie się społeczeństwa, ale również na pojedyncze jednostki. Nie będąc w pełni świadomymi użytkownikami sieci stajemy się narażeni na jej negatywne oddziaływanie. Odpowiedzialne korzystanie z mediów społecznościowych wiąże się w głównej mierze z umiejętnym filtrowaniem informacji i starannej analizie źródeł komunikatów, aby nie pozostawać jedynie biernym odbiorcą.

[1] Encyklopedia PWN, < https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/spoleczenstwo-masowe;3978368.html> (data dostępu: 18.03.2022).

[2] E. Shils, Mass society and its Culture, Chicago 1982.

[3] M.Grzech, Wpływ Internetu na społeczeństwo masowe – perspektywa krytyczna, < https://bucuam.wordpress.com/2021/03/04/wplyw-internetu-na-spoleczenstwo-masowe-perspektywa-krytyczna/>(data dostępu: 19.03.2022).

[4] Ł. Majchrzyk, Mobile i digital w 2021 r. – 5,22 mld ludzi na świecie używa telefonów komórkowych, < https://mobirank.pl/2021/01/28/mobile-i-digital-w-2021-r-522-mld-ludzi-na-swiecie-uzywa-telefonow-komorkowych/>(data dostępu: 18.03.2022).

[5] В.А. Лазарев, Е.В Андриановна,  Влияние интернета в векторе масс-медиа на популярность печатных сми: диахронический и синхронический подходы, «Гуманитарные и социальные науки», №6 , 2018, с. 107-109.

[6]M. Roszmann, K. Wilczewska, Internet jako nowoczesne medium komunikacji w społeczeństwie, < https://kneb.wznj.umg.edu.pl/?p=513>(data dostępu: 19.03.2022).

[7] Jak media społecznościowe wpływają na ludzką psychikę, < https://psychoterapiacotam.pl/jak-social-media-wplywaja-na-ludzka-psychike/>(data dostępu: 19.03.2022).

[8] R. Gdak, Internet miał być świątynią wiedzy. A przypomina wysypisko śmieci, < https://spidersweb.pl/2017/08/internet-wysypisko-smieci.html>(data dostępu: 19.03.20220.

[9] Raport z badań „Nastolatki 3.0” (30.09.2021), < https://www.nask.pl/pl/raporty/raporty/4295,RAPORT-Z-BADAN-NASTOLATKI-30-2021.html>(data dostępu: 19.03.2022).